Μερικές από τις μεγαλύτερες τραγωδίες στην ιστορία προέρχονται από την επιδίωξη της ειρήνης. Συνθήκες που συχνά χαιρετίστηκαν ως λύσεις συγκρούσεων — κάποιες φορές προκάλεσαν απροσδόκητο χάος.
Είτε μέσω κακοσχεδιασμένων όρων, κρυφών ατζέντων, είτε πολιτισμικών παρεξηγήσεων, αυτές οι συμφωνίες μετέτρεψαν τις καλές προθέσεις σε προθάλαμο του πολέμου.
Οι ειρηνευτικές συνθήκες που ακολουθούν είναι ανάμεσα σε αυτές που προκάλεσαν περισσότερο κακό παρά καλό — απόδειξη ότι ακόμη και στις ειρηνευτικές προσπάθειες, ο δρόμος προς την καταστροφή είναι μερικές φορές στρωμένος με κόκκινα χαλιά.
7. Το Χάος στη Βοσνία από τη Συμφωνία του Ντέιτον, 1995
Η Συμφωνία του Ντέιτον, που υπογράφηκε το 1995, μπορεί να έβαλε τέλος στο αιματοκύλισμα του πολέμου στη Βοσνία, αλλά άφησε πίσω της ένα διχασμένο έθνος.
Η συνθήκη πάγωσε τη Βοσνία σε μια διαρκή κατάσταση διαίρεσης, χωρίζοντάς τη σε δύο αυτοδιοικούμενες οντότητες: την Ομοσπονδία της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης και τη Σερβική Δημοκρατία (Republika Srpska).
Αν και ο πόλεμος σταμάτησε, το πολιτικό σύστημα που δημιουργήθηκε ήταν ένας λαβύρινθος αναποτελεσματικότητας, σχεδιασμένος να διατηρεί ισορροπία ανάμεσα στις φατρίες αλλά ανίκανος να προωθήσει την ενότητα.
Η κυβέρνηση έγινε μια βυζαντινή δομή με τρεις προέδρους να εναλλάσσονται στην εξουσία, εκπροσωπώντας Βόσνιους, Κροάτες και Σέρβους, καθένας εκ των οποίων τραβούσε τη χώρα σε διαφορετική κατεύθυνση.
Η διαφθορά άνθισε κάτω από το βάρος αυτού του αποκεντρωμένου συστήματος, ενώ η οικονομική στασιμότητα ακολούθησε, αφήνοντας πολλούς απογοητευμένους.
Οι εθνοτικές εντάσεις, αν και πλέον όχι εκρηκτικές, σιγόβραζαν, με τα σχολεία να διδάσκουν ξεχωριστά αναλυτικά προγράμματα και τις κοινότητες να διατηρούν αόρατες αλλά αδιαπέραστες διαχωριστικές γραμμές.
Η Συμφωνία του Ντέιτον σταμάτησε τη μάχη, αλλά απέτυχε να επουλώσει τις πληγές της Βοσνίας.
6. Το Χάος από τη Συνθήκη της Τορντεσίγιας, 1494
Το 1494, δύο από τα πιο ισχυρά έθνη της Ευρώπης, η Ισπανία και η Πορτογαλία, συγκεντρώθηκαν στην ισπανική πόλη Τορντεσίγιας για να υπογράψουν μια συμφωνία που θα αναδιαμόρφωνε τον κόσμο.
Με λίγες μόνο πινελιές μελάνης, η Συνθήκη της Τορντεσίγιας διαίρεσε τον λεγόμενο «Νέο Κόσμο» σε δύο τεράστιες σφαίρες επιρροής, χαράσσοντας μια γραμμή στον Ατλαντικό.
Η Ισπανία διεκδίκησε τις περιοχές δυτικά, ενώ η Πορτογαλία πήρε αυτές στα ανατολικά. Για τους μονάρχες, αυτό ήταν μια διπλωματική νίκη.
Για τα εκατομμύρια των αυτόχθονων λαών που ζούσαν στην Αμερική, αυτό αποτέλεσε την αρχή ενός ανείπωτου χάους.
Η συνθήκη δεν έλαβε υπόψη τους ακμάζοντες πολιτισμούς που υπήρχαν ήδη, όπως οι Αζτέκοι, οι Ίνκας και οι Τάινο, με ιστορία αιώνων να γίνονται πιόνια σε έναν ευρωπαϊκό αγώνα κατάκτησης.
Εξοπλισμένοι με ανώτερα όπλα και κινούμενοι από τη δίψα για πλούτη, οι αποικιοκράτες σάρωσαν την Αμερική.
Αυτοκρατορίες κατέρρευσαν, γλώσσες εξαφανίστηκαν και ανυπολόγιστες ζωές χάθηκαν.
5. Η Συνθήκη των Βερσαλλιών που Προκάλεσε Πόλεμο, 1919
Η Συνθήκη των Βερσαλλιών, που παρουσιάστηκε ως θεμέλιο της ειρήνης, έθεσε τη βάση για το χάος.
Για τη Γερμανία, ο «Όρος Ενοχής Πολέμου» ήταν μια εθνική ταπείνωση, αποδίδοντας της ευθύνη για τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και απαιτώντας αποζημιώσεις που κατέστρεψαν την οικονομία της.
Οι οικογένειες αντιμετώπισαν λιμούς καθώς ο υπερπληθωρισμός μετέτρεψε τα χρήματα σε άχρηστα χαρτιά, και οι εδαφικές απώλειες κατακερμάτισαν την ταυτότητα του έθνους, αφήνοντας εκατομμύρια ανθρώπους σε ξένες χώρες.
Η δυσαρέσκεια εξαπλώθηκε σαν πυρκαγιά, καλλιεργώντας τη δίψα για εκδίκηση.
Οι γειτονικές χώρες, αντιμέτωπες με τις δικές τους οικονομικές δυσκολίες, παρακολουθούσαν ανήσυχες καθώς η Γερμανία παραπατούσε.
Η απογοήτευση αυξήθηκε και ριζοσπαστικές ιδεολογίες βρήκαν πρόσφορο έδαφος σε αυτό το αβέβαιο περιβάλλον.
Οι τιμωρητικές διατάξεις του συμφώνου διέσπειραν την αβεβαιότητα σε ολόκληρη την Ευρώπη, καθώς οι συμμαχίες διαλύθηκαν και τα ρήγματα μεγάλωσαν.
4. Οι Συνέπειες της Συνθήκης της Ουτρέχτης, 1713
Η Ειρήνη της Ουτρέχτης έφερε μια ασταθή ηρεμία, αλλά για κάποιους, ήταν χάος μεταμφιεσμένο σε λύση.
Στην Καταλονία, το τέλος του πολέμου σήμανε την αρχή μιας πικρής εκκαθάρισης.
Η περιοχή, πιστός υποστηρικτής των Αψβούργων της Αυστρίας, βρέθηκε εγκαταλελειμμένη από τους συμμάχους της. Καθώς τα αυστριακά στρατεύματα αποσύρθηκαν μυστικά, οι Καταλανοί έμειναν να αντιμετωπίσουν την οργή της νικήτριας μοναρχίας των Βουρβόνων.
Οι νέοι κυβερνήτες διέλυσαν το πολυαγαπημένο διοικητικό σύστημα της Καταλονίας, επιβάλλοντας τον αυστηρό «Διάταγμα της Nueva Planta», που εφάρμοσε συγκεντρωτικό έλεγχο και αφαίρεσε την αυτονομία της.
Γαίες κατασχέθηκαν, οι εξορίες πολλαπλασιάστηκαν, και όσοι υποστήριξαν την υπόθεση των Αψβούργων υπέστησαν αντίποινα.
Η συνθήκη επέφερε επίσης την κατάρρευση του Ισπανικού Βασιλείου. Μια υπερδύναμη, η Ισπανία έχασε την αποικιακή και ευρωπαϊκή κυριαρχία της, εγκαταλείποντας μεγάλες εκτάσεις σε Βρετανία και Αυστρία.
Αυτό που υποτίθεται ότι θα έφερνε τέλος στη σύγκρουση φύτεψε σπόρους δυσαρέσκειας και αναταραχής, αφήνοντας πληγές που θα διαρκούσαν γενιές.
3. Η Διαψευσμένη Υπόσχεση των Συμφωνιών του Όσλο, 1995
Αυτό που ξεκίνησε ως τολμηρή υπόσχεση ειρήνης με τις Συμφωνίες του Όσλο κατέληξε σε ανεμοστρόβιλο αναταραχών και διαψευσμένων ονείρων για τους Παλαιστίνιους.
Αυτό που προοριζόταν να είναι μια πενταετής μετάβαση στην αυτοδιοίκηση, φύτεψε σπόρους διχασμού και απογοήτευσης.
Η Παλαιστινιακή Αρχή (ΠΑ), που δημιουργήθηκε από τις συμφωνίες, αρχικά θεωρήθηκε βήμα προς την ανεξαρτησία.
Με την πάροδο του χρόνου, μετατράπηκε σε έναν οργανισμό που χαρακτηρίστηκε από διαφθορά, αυταρχισμό και στασιμότητα, αφήνοντας πολλούς Παλαιστίνιους να νιώθουν προδομένοι.
Το όνειρο της λύσης δύο κρατών κατέρρευσε, καθώς οι ισραηλινοί οικισμοί επεκτάθηκαν ανεξέλεγκτα, από 110.000 εποίκους το 1993 σε περισσότερους από 700.000 σήμερα.
Τα στρατιωτικά σημεία ελέγχου υπό την κατοχή έγιναν ο κανόνας, συντρίβοντας κάθε ελπίδα.
Οι εσωτερικές παλαιστινιακές διαιρέσεις επιδεινώθηκαν, με τη Χαμάς να καταλαμβάνει τη Γάζα το 2007, πυροδοτώντας βίαιες εμφύλιες συγκρούσεις και μια κατακερματισμένη πολιτική σκηνή.
Μέσα σε αυξανόμενη βία και αποδυναμωμένη ηγεσία, η απελπισία κυριάρχησε, αφήνοντας τους Παλαιστίνιους παγιδευμένους σε έναν ατέρμονο κύκλο σύγκρουσης και αβεβαιότητας που βιώνουν μέχρι σήμερα, όσοι καταφέρνουν να επιβιώσουν.
2. Η Συνθήκη του Μπρεστ-Λιτόφσκ — Από την Ειρήνη στον Εμφύλιο Πόλεμο, 1918
Η Συνθήκη του Μπρεστ-Λιτόφσκ προκάλεσε κύματα αστάθειας στη Ρωσία. Υπογράφηκε τον Μάρτιο του 1918, αποσπώντας πάνω από ένα εκατομμύριο τετραγωνικά χιλιόμετρα εδαφών, αφαιρώντας βασικές περιοχές όπως η Ουκρανία και τα Βαλτικά κράτη.
Η οργή ήταν άμεση. Πολλοί Μπολσεβίκοι ένιωσαν προδομένοι, κατηγορώντας τους ηγέτες τους ότι εγκατέλειψαν τα ιδανικά της επανάστασης.
Ο αιματηρός Ρωσικός Εμφύλιος Πόλεμος ξεκίνησε ως αποτέλεσμα της συνθήκης, αφήνοντας το σοβιετικό κράτος εκτεθειμένο και αδύναμο.
Με την υποστήριξη άλλων χωρών, όπως των Ηνωμένων Πολιτειών, της Βρετανίας και της Γαλλίας, οι αντι-Μπολσεβίκικες δυνάμεις βρήκαν την ευκαιρία να εξαπολύσουν επιθέσεις.
Συγκρούσεις ξέσπασαν σε κάθε μέρος της σοβιετικής αυτοκρατορίας, επιδεινώνοντας την κατάσταση και τελικά κατακερματίζοντας τη χώρα σε διαφορετικά κράτη.
Οι σκληροί όροι της συνθήκης απομόνωσαν τους Μπολσεβίκους, τόσο διεθνώς όσο και εντός της Ρωσίας. Αν και αργότερα ανέκτησαν κάποια από τα χαμένα εδάφη, η ζημιά είχε ήδη γίνει.
Η συμφωνία που προοριζόταν να φέρει ειρήνη αντ’ αυτού φύτεψε τη διχόνοια, την επανάσταση και χρόνια ταλαιπωρίας για ένα εύθραυστο έθνος.
1. Η Εύθραυστη Συνθήκη του Άαχεν, 1748
Η Συνθήκη του Άαχεν το 1748 προοριζόταν να φέρει ειρήνη, αλλά επί της ουσίας, άφησε την Ευρώπη σε κατάσταση αβεβαιότητας.
Η αποκατάσταση των προπολεμικών συνόρων και η αποφυγή δύσκολων αποφάσεων λειτούργησαν περισσότερο ως επίδεσμος παρά ως θεραπεία.
Η Αυστρία και η Πρωσία, οι δύο κύριοι παίκτες στη σύγκρουση, έφυγαν από τις διαπραγματεύσεις με ανεπίλυτες εντάσεις.
Δεν πέρασε πολύς καιρός πριν αναζωπυρωθεί η αντιπαλότητά τους, παρασύροντας την ήπειρο στον διαβόητο Επταετή Πόλεμο — μια καταστροφική σύγκρουση που ξέσπασε σε όλη την Ευρώπη και στις αποικίες παγκοσμίως.
Η συνθήκη επίσης εμβάθυνε τις αποικιακές αντιπαλότητες — για παράδειγμα, η Βρετανία και η Γαλλία, που ήδη καχύποπτες για τα εδάφη η μία της άλλης, βρέθηκαν κλειδωμένες σε μια κλιμακούμενη διαμάχη για την παγκόσμια κυριαρχία.
Μάχες στην Ευρώπη και συγκρούσεις στον Ατλαντικό προήλθαν από την αποτυχία της συνθήκης να αντιμετωπίσει αυτές τις ανησυχίες.
Αντί να εδραιώσει την ειρήνη, το Άαχεν δημιούργησε μια εύθραυστη ειρήνη, μια καταστροφική αυταπάτη που άφησε παλιά παράπονα να σιγοβράζουν και εγγυήθηκε περισσότερη αναταραχή στα χρόνια που θα ακολουθούσαν.
Ανακάλυψε περισσότερα από 357.podcast
Εγγραφείτε για να λαμβάνετε τις τελευταίες αναρτήσεις στο email σας.
357.podcast 