Τρία συμπεράσματα από τα αποχαρακτηρισμένα αρχεία της ΕΥΠ

Τρία προκαταρκτικά συμπεράσματα προκύπτουν από το περιεχόμενο των αρχείων που αποχαρακτήρισε και έδωσε στη δημοσιότητα η Ελληνική Υπηρεσία Πληροφοριών, με αφορμή τη συμπλήρωση μισού αιώνα από το πραξικόπημα και την τουρκική εισβολή.

Αυτή η πρωτόγνωρη για τα ελληνικά δεδομένα κίνηση της ΕΥΠ, καλωσορίστηκε σε Ελλάδα και Κύπρο, αφού πρόκειται για μια απόφαση που δεν συνηθίζεται, παρά την πίεση που υπάρχει προς τις ελληνικές αρχές, για να δώσουν στη δημοσιότητα, το σύνολο των φακέλων που αφορούν την τραγωδία της Κύπρου.

Ο διοικητής της ΕΥΠ, Θεμιστοκλής Δεμίρης, αναφέρει, μεταξύ άλλων, στο σημείωμά του πως πρόκειται γαι δελτία πληροφοριών της περιόδου Ιουλίου Αυγούστου 1974, που το αρμόδιο τότε τμήμα της ΕΥΠ, συνέτασσε καθημερινά, αποτυπώνοντας τις εξελίξεις, όπως καταγράφονταν στη βάση των πληροφοριών που περιέρχονταν σε γνώση του.

Πρόκειται δηλαδή για ένα ημερολόγιο εξελίξεων, που περιγράφει δράσεις, όχι της Υπηρεσίας, αλλά τρίτων, το οποίο, αποτελώντας ένα χαρακτηριστικό, ενιαίου ύφους και συγκεκριμένου σκοπού,
συνολικό κείμενο, μπορεί να χρησιμεύσει, όχι μόνο σε ιστορικούς, αλλά και σε κάθε ενδιαφερόμενο, για την άντληση πληροφοριών και συμπερασμάτων, σε σχέση με το τι συνέβη τους δυο αυτούς, κρίσιμους για όλον τον Ελληνισμό, μήνες και γιατί.

Ο Μακάριος ήταν σίγουρος πως δεν θα συμβεί τίποτα

Αυτό προκύπτει μέσα από τη συνέντευξη που έδωσε στις 13 Ιουλίου, δύο μέρες πριν το πραξικόπημα στα Ανεξάρτητα Τηλεοπτικά Νέα του Λονδίνου. Εκεί ουσιαστικά ο Μακάριος φανερώνει την πεποίθηση του ότι το χειρότερο σενάριο δεν φάνταζε το πλέον πιθανό, ακόμα και δύο ημέρες πριν από το πραξικόπημα. Από άλλες πηγές πληροφορούμαστε ότι ο δημοσιογράφος του ITN, Μάικλ Νίκολσον, ο οποίος πήρε τη συνέντευξη την Παρασκευή, 12 Ιουλίου, είχε ρωτήσει τότε τον Μακάριο αν υπάρχει λόγος να παραμείνει στην Κύπρο το Σαββατοκύριακο, «σε περίπτωση που κάτι συμβεί». «Τίποτα δεν θα συμβεί», φέρεται να του είχε απαντήσει ο Αρχιεπίσκοπος. «Είμαι απόλυτα ασφαλής εδώ. Σε συμβουλεύω να επιστρέψεις σπίτι σου»

Η ΕΥΠ δεν είχε ιδέα

Ένα άλλο στοιχείο που προκύπτει από τα στοιχεία, είναι πως ούτε τα στελέχη της ΕΥΠ που συνέτασσαν τα σημειώματα, δεν είχαν ιδέα για το τι θα ακολουθούσε. Τα σημειώματα τους, αν και τα γεγονότα έτρεχαν ήταν στην παραδοσιακή γλώσσα των συγκεκριμένων σημειωμάτων, χωρίς να περιβάλλονται από υπερβολές, ή πληροφορίες που είχαν ως στόχο να παραπλανήσουν.

Τα στελέχη της ΕΥΠ, δεν είχαν ιδέα ούτε για την επιστράτευση και μάθαινε περί αυτής από ταξιδιώτες ή από συνομιλίες που υπέκλεπταν από ανώτερους αξιωματικούς του Β Σώματος Στρατού. Και το πιο τραγικό, δείχνουν τα έγγραφα με πόσο πρόχειρο τρόπο και χωρίς οργάνωση γινόταν τότε η επιστράτευση, σε περίοδο εθνικής τραγωδίας, μια μονάδα επιστράτευσης, μέσα σε… χαράδρα.

Οι Τούρκοι προετοιμάζονταν για την εισβολή από πολύ πιο πριν

Η κινητικότητα των τουρκικών στρατευμάτων, όπως προκύπτει μέσα από τα σημειώματα, ξεκίνησε μέρες πριν την έναρξη της τουρκικής εισβολής. Το γεγονός, ότι αυτές οι πληροφορίες ήταν γνωστές στους Έλληνες αξιωματικούς, εγείρει νέα ερωτήματα σε σχέση με τις προθέσεις τους.

Στο Δελτίο της 19ης Ιουλίου, μία ημέρα πριν από την εισβολή, το κλίμα που μεταφέρεται φανερώνει την ύποπτη κινητικότητα των Τουρκοκυπρίων. Ο Τουρκοκύπριος στρατιωτικός διοικητής Λάρνακας δίνει διαταγές στις Μονάδες του που αποκαλύπτουν προετοιμασία για επιχειρησιακή δράση. «Εδόθη εντολή ετοιμότητας δι’ άμυναν», αναφέρει η ΚΥΠ. Εν τω μεταξύ, οικογένειες Βρετανών μετακινούνται προς τη βάση του Ακρωτηρίου. Η ΚΥΠ αναφέρει: «Εκτιμάται ότι οικειοθελώς μετεκινήθησαν αι οικογένειαι, άνευ γενικού μέτρου και γενικής μετακίνησης αυτών».

Το τελευταίο Δελτίο πριν από την εισβολή κλείνει ως εξής: «Συνεχίζεται η προπαρασκευή των αποβατικών δυνάμεων τόσον δια την εκτέλεσιν προγράμματος εκπαιδεύσεως όσον και ετοιμότητος δι’ ανάληψιν πολεμικής αποστολής κατά Κύπρου».

Τις ημέρες ανάμεσα στον πραξικόπημα και την εισβολή, η Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών καταγράφει, ως φαίνεται, με ακρίβεια τις κινήσεις της τουρκικής πλευράς και σκιαγραφεί την πολεμική προετοιμασία. Οπως επισημαίνει ο καθηγητής Ευάνθης Χατζηβασιλείου «οι προειδοποιήσεις της αγνοήθηκαν από το καθεστώς (της χούντας)».

---